Chùa Tiêu Dao thuộc thôn Giang Cao, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, là một ngôi chùa cổ, được trùng tu bằng gốm sứ đã tạo ra công trình gốm độc đáo, thể hiện tinh hoa văn hóa làng nghề hòa quyện cùng văn hóa tâm linh.
Trước năm 1945, chùa Tiêu Dao là nơi đi lại của nhiều cán bộ hoạt động cách mạng và là nơi cất giấu tài liệu mật. Chính nơi đây, bài hát “Tiến quân ca” của cố nhạc sĩ Văn Cao đã được truyền bá đến toàn dân. Năm 2011, khi thầy Thích Bảo Đức về trụ trì, đã cùng các Phật tử trong làng tiến hành trùng tu với ý tưởng là đưa tinh hoa làng gốm vào kiến trúc tâm linh, tạo nên một bản sắc riêng của ngôi chùa.
Những nghệ nhân làng gốm Bát Tràng đã dồn hết tâm sức và tài nghệ để tạo ra những sản phẩm gốm độc đáo, như chiếc lư hương được làm theo kiểu phục cổ thời Nguyễn, những bức tượng thờ… Ngoài ra, từ đầu đao mái chùa, hoành phi câu đối, ban thờ cho tới các cột trang trí bên ngoài đều được làm bằng gốm sứ.
Đặc biệt, ở chùa Tiêu Dao, tất cả các pho tượng bên trong nhà thờ Tổ, nhà thờ Mẫu, nhà thờ Thập Bát La Hán và động Sơn Trang cũng được gốm sứ hóa bằng chính bàn tay những nghệ nhân nổi tiếng trong làng. Có những bức tượng độc nhất vô nhị, đã tạo nên nét văn hóa truyền thống độc đáo tại làng nghề gốm sứ duy nhất ở miền Bắc.
Từ giữa sân chùa nhìn lên là lối đi vào gian chính điện tòa tam bảo. Bức tranh Om Mani (một câu thần chú) được ghép từ những mảnh gốm sứ nhiều màu sắc là tác phẩm độc bản của chùa Tiêu Dao. Bức tranh có kích thước khoảng 2×2 m, đặt trên bậc thềm cũng được ốp bằng những mảnh gốm sứ xanh lục.
Tại chính điện, nổi bật có hai pho tượng Hộ Pháp được đúc nguyên khối bằng gốm sứ với các đường nét tinh xảo. Mỗi bức tượng cao 2,5m và mất hơn 1 năm để hoàn thiện, được người dân trong làng rất tâm đắc. Hai gian thờ Thập Bát La Hán có 18 bức tượng được đặt trên nền tranh mây núi trải dài khắp 3 mặt phòng rộng khoảng 60 m2. Tượng, tranh tường, đường viền ban thờ đều được làm từ gốm sứ.
Phía sau gian chính điện là nhà thờ Tổ với bốn bức tượng gốm sứ hình rồng thời Lê đặt trước cửa. Trong gian nhà thờ có 9 pho tượng cũng làm bằng gốm. Ở chính giữa là tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông. Trên ban thờ có hai lọ bách phúc bằng gốm sứ được người dân làng nghề Bát Tràng dành tặng cho chùa.
Không gian sân chùa cũng được chăm chút tỉ mẩn. Từng tiểu cảnh được thiết kế, trình bày gắn liền với Phật giáo và nghề làm gốm truyền thống, đặc biệt là cảnh sinh hoạt của các cao nhân đắc đạo. Với những chi tiết độc đáo như thế, chùa Tiêu Dao được xem là “bảo tàng của làng nghề”, nơi người dân và du khách có thể cảm nhận nét đẹp thanh tịnh của nghề truyền thống.
