Chùa Ang Kon Raig Borei còn gọi là chùa Âng, tọa lạc khóm 4, phường 8, Tp.Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh. Ngôi chùa được xây dựng vào cuối thế kỷ X (năm 1534 Phật lịch, tức năm 990 Dương lịch). Chính điện được xây dựng vào năm 2386 Phật lịch, tức năm 1842 Dương lịch với những giá trị kiến trúc độc đáo còn lưu giữ đến hôm nay. Cổng chùa ở hướng đông được xây dựng với ba ngọn tháp ở trên, trang trí các hình tượng truyền thống của người Khmer như Yăk (chằn), Key No (tiên nữ), Krud (chim thần)… Bên trong hàng rào bao quanh chùa Âng là hào nước.
Chính điện hình chữ nhật dài 36m, rộng 24m được xây dựng ở trung tâm chùa trên nền cao và hành lang rộng bốn phía, Nền chùa cao 2m gồm hai bậc, mỗi bậc được bao quanh bởi hàng rào. Ở hai hướng đông và tây có cổng ra vào.
Khung sườn của chính điện gồm 12 cột chính bằng gỗ quý, trên những cột được trang trí hình tượng Phu chông (rồng). Mái được lợp bằng ngói, cấu tạo gồm ba cấp mái, hai cấp mái trên cùng thì dốc và cao hơn cấp mái dưới. Hai đầu mái (đầu hồi) đóng kín bằng một tấm gỗ hình tam giác (Hộ cheang) chạm khắc hình tượng Chư thiên đội mâm đựng tam tạng kinh và hoa hướng dương. Trên các diềm mái là hình Phu chông (rồng) nằm xoãi dài theo bờ dải.
Nội thất chính điện là nơi thờ Phật. Bàn thờ Phật có chiều dài 7,7m, rộng 3,6m, cao 1,6m gồm 04 bậc. Tượng Phật chính cao 2,1m an tọa trên một tòa sen làm vào năm 1882 Dương lịch. Xung quanh tượng Phật chính còn có 50 tượng Phật lớn nhỏ trong đó có 43 tượng bằng đá, 11 bằng gỗ, phần lớn là tượng Phật thiền định và một ít tượng Phật cứu độ chúng sinh, Phật đắc đạo. Phía trước bàn thờ Phật là bao lam bằng gỗ sơn son thếp vàng, được chạm khắc rất sắc sảo hình hoa lá, muông thú. Trên bốn vách tường chính điện trang trí rất nhiều bức bích họa xoay quanh về cuộc đời của đức Phật. Trên trần được trang trí 04 bức tranh lớn gồm: Phật Thích Ca đản sinh, xuất gia, đắc đạo và nhập niết bàn do nghệ nhân Thạch Chan vẽ năm 1940.
Đặc biệt, phía trước chính điện chùa có một tháp 05 ngọn, bốn góc chân tháp có 04 Rech cha sey (vua sư tử) canh gác. Theo quan niệm Ấn Độ giáo, các vị thần trên đỉnh núi So Me Ru, tức núi vũ trụ có 05 ngọn, xung quanh là đại dương và thành quách bao bọc, cho nên tháp này tượng trưng cho đỉnh núi So Me Ru, những vòng rào hồi lang quanh chân tháp và hào nước phía trước tượng trưng cho lục địa và đại dương bao bọc núi vũ trụ.
Xung quanh chính điện còn có rất nhiều tháp, thân tháp có nhiều tầng nhỏ dần từ dưới lên trên. Trên đỉnh tháp là đầu thần 4 mặt Ma ha prum, tiền thân là Brah ma, vị thần sáng tạo ra thế gian. Ngoài ra, trong khuôn viên chùa còn nhiều công trình kiến trúc khác như sa la, tăng xá, tháp cốt,… Riêng ngôi sa la của chùa Âng là ngôi nhà sàn bằng gỗ còn gìn giữ đến nay.
Chùa Âng không chỉ là nơi tu hành của các vị sư, là nơi thanh niên Khmer đến tu học, mà còn là một trung tâm văn hóa. Hàng năm, lễ hội Ok Om Bok diễn ra vào ngày Rằm tháng 10 Âm lịch là lễ hội lớn nhất của chùa.
Ngày 12/7/1994, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ban hành Quyết định số 123/QĐBVHTT xếp hạng chùa Ang Kor Raig Borei là di tích quốc gia thuộc loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật.
Khánh Hoàng
Tạp chí Nghiên cứu Phật học số tháng 5/2021
